Jeśli nie zakładamy robienia kariery eremity, musimy zdać sobie sprawę z tego, jak bardzo nasz sposób funkcjonowania społecznego determinuje zachowanie innych w stosunku do nas.
W przeprowadzonym w roku 1968 eksperymencie, Robert Rosenthal i Lenore Jacobson udowodnili, że na to jaki obraz siebie budujemy we własnych oczach, mają wpływ nasze przekonania rodzące się w wyniku obserwacji reakcji środowiska na naszą osobę. Taką reakcją mogą być nie tylko zachowania, lecz również werbalne informacje zwrotne przekazywane w bardzo różny sposób, nie zawsze pozytywny i budujący. Przy tym, dość często się zdarza, że nasze interpretacje tych komunikatów, odbiegają od rzeczywistych intencji nadawcy, w związku z czym nie zawsze są zgodne z prawdą. W tej samej serii eksperymentów dowiedziono, że budujący się w ten sposób obraz siebie, warunkuje nasze zachowania w środowisku, a co za tym idzie, otrzymuje z niego adekwatną do nich odpowiedź. W ten sposób zamyka się „zaklęte” koło nazwane zjawiskiem samospełniającego się proroctwa, które na szczęście bywa nie tylko negatywne.
Zastanów się, czy nie zdarzyło Ci się w pracy kierować, często fałszywymi, przekonaniami na temat własnej osoby? Zakładać, że z czymś sobie nie poradzisz…., że się do czegoś nie nadajesz…., że masz trudności z tym lub tamtym…., że inni zrobią to lepiej…., że też chciałbyś/chciałabyś ale nie dasz rady…., że ktoś jest zdolniejszy, bardziej wygadany…., że ma lepsze układy z szefem….,że inni mają więcej szczęścia, bo są zauważani a ty nie…, albo, że są bardziej przebojowi i potrafią się pokazać…i że w końcu, jeśli jesteś kobietą, nie bez powodu udowodniono zjawisko „szklanego sufitu” więc tobie też się nie uda wzbić na wyższy szczebel drabiny sukcesu zawodowego…
Wszystkie te stwierdzenia, to struktury myślowe, które z jednej strony pomagają w organizowaniu wiedzy o sobie, a z drugiej bardzo nas ograniczają. To fakt, że zwykle powstają z jakiś przyczyn. Mogą mieć na to wpływ na przykład warunki społeczno – kulturowe, w których wzrastamy, jednak twoja niezmienna wiara w ich słuszność, ustawia cię w roli osoby przegranej w drodze do sukcesu w nierzadko, bezkompromisowym świecie biznesu, nakręcając spiralę wspomnianego zjawiska w stosunku do własnej osoby.
Skoro obraz siebie, który jest subiektywny i zazwyczaj odporny na zmiany, budujemy na podstawie informacji z otoczenia, zadbajmy więc o to by je mieć. Najprostszym na to sposobem jest świadoma obserwacja siebie w środowisku, zadawanie pytań na swój temat, oraz gotowość przyjmowania na nie odpowiedzi. Natomiast najważniejsza jest zdolność do refleksji nad tym co zaobserwujemy lub usłyszymy i umiejętność wyciągania z tego wniosków – „Jeśli zadajesz pytanie, bądź przygotowany/a na ryzyko otrzymania odpowiedzi”.- W ten sposób budujesz swoją tożsamość, swoje „Ja”. Z różnymi osobami trochę inne.
Gdybyś miał/a opisać to, co zdarzyło się w Twoim życiu przez ostatni tydzień lub miesiąc i przesłać to do kilku różnych osób. Na przykład do swojej najlepszej przyjaciółki lub przyjaciela, kochanej osoby, kolegi z podstawówki, babci, poznanej na szkoleniu kobiety, wykładowcy z uczelni. Czy treść tych tekstów, mówiących o wydarzeniach z tego samego czasu w Twoim życiu, byłaby taka sama? Napisz do kilku osób z tej listy i przeczytaj.
Być może uświadomi ci to, jak bardzo zmienia się twoja tożsamość w różnych relacjach. Jakie i ile, w jaki sposób i z jakimi emocjami, przekazujesz innym informacje na temat swój i swojego potencjału.
Warto pamiętać, że sterowanie tożsamością to naturalna forma porozumiewania się, która pomaga w realizacji osobistych celów zależnych od relacji z innymi i nie należy jej mylić z manipulacją. Pomyśl więc, jaką budujesz tożsamość w swoim miejscu pracy wśród współpracowników, przełożonych, wreszcie osób, od których zależy Twoja kariera i sukces zawodowy, na którym, zakładam, ci zależy…..?
Mimo, że William James – twórca amerykańskiej psychologii – opisuje „Ja” jako strukturę dwoistą, czyli jako to co znane i to co poznawane, to model Okna Johari dzieli ją na obszary cztery, tak jak widać to na modelu obok.
Opracowali go wspólnie, psycholog Joseph Luft wraz z psychiatrą Harry’m Ingramem, aby pokazać, w jaki sposób przebiega niełatwy proces zwiększania świadomości na temat własnego „Ja” w relacjach z innymi. Każdy z obszarów dotyczy naszej osoby i naszego zachowania, które są odkrywane i komunikowane na różnej głębokości przez nas do innych oraz od innych do nas, do czego niezbędna jest gotowość do dociekań i zapobieganie „poznawczemu lenistwu”.
Model ten pomaga w zrozumieniu mechanizmów niezbędnych do pogłębiania samoświadomości, a przez to do rozwoju osobistego i zawodowego, usprawnienia i poprawy komunikacji, analizowania i budowania relacji nie tylko w pracy ale i życiu osobistym. Kiedy mu się przyjrzymy w odniesieniu do siebie, bardzo łatwo się przekonamy, że posiadamy kilka „Ja” i nie wszystko co ja wiem o sobie, wiedzą o mnie inni. To jest mój margines i warto go mieć. Jest też obszar z tym, czego nie wiemy na swój temat (czasem to zwyczajnie wypieramy), ale inni to wiedzą, jednak czy jesteśmy gotowi na to aby się z tym skonfrontować? Stąd już tylko krok do zadawania pytań innym o to, jak im z nami jest – i być może otwierania się na zmiany… Okno Johari pokazuje, że w pełni możemy rozwijać się tylko poprzez świadomą komunikację ze sobą i z innymi, budując w ten sposób satysfakcjonujące, oparte na partnerstwie, długotrwałe relacje. Stosujmy więc feedback i pamiętajmy, że najczęściej jest on najbardziej użyteczny kiedy odsłania nam czwarty obszar. W ten sposób proporcje ćwiartek wewnątrz kwadratu zmieniają się w czasie i przez to zmienia się nasze „Ja” prywatne i „Ja” publiczne.
Czy prosisz innych o informację zwrotną na swój temat i czy masz odwagę się z nią zmierzyć? Rzeczą naturalną jest lęk przed oceną, ale pamiętaj – ZAWSZE od ciebie zależy co zrobisz z tym czego dowiesz się o sobie.
„Poznaj samego siebie. A co potem?”
Sławomir Mrożek
Bibliografia:
- Adler Ronald B., Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się, Wydawnictwo REBIS, Poznań, 2007
- Aronson Eliot, Psychologia społeczna, Wydawnictwo Zysk i s-ka, Poznań, 2006
- Hof-Glatz Maria, Jak pokonać rekina czyli jak skutecznie współpracować i konkurować z mężczyznami, Wydawnictwo CEDEWU, Warszawa, 2008
- Strelau Jan, Psychologia. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2005
Autor: Bożena Janowska