Przedsiębiorczość w Unii Europejskiej

kwadratPoszukiwanie w Europie innowacyjnej i bezpiecznej formy współpracy politycznej pomiędzy krajami kontynentu po zakończeniu II wojny światowej, zaowocowało podpisaniem w 1951 roku Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, którego ideę rok wcześniej wygłosił francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman. To wydarzenie, które weszło w życie w 1952 roku, stało się podwaliną do powstania dzisiejszej Unii Europejskiej. Sukces tego przedsięwzięcia doprowadził do rozszerzenia Wspólnoty na inne obszary gospodarki i już niebawem, bo w roku 1957 powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza ustanowiona Traktatem Rzymskim. Zamiennie nazywana „wspólnym rynkiem”, zapewnia swobodny przepływ osób, towarów i usług pomiędzy sześcioma krajami założycielskimi. Od tego czasu bardzo dynamicznie rozszerza się zakres współpracy, kolejne lata, to kolejne traktaty, umowy itd., aż do 1973 roku, gdy założycielska „szóstka” staje się „dziewiątką”. Do Wspólnoty przystępują kolejne kraje i w związku z tym powstaje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego mający na celu wyrównanie poziomu ekonomicznego w krajach członkowskich. Omijając wielkim krokiem kolejne ważne wydarzenia, dochodzimy do 1992 roku, gdy w Maastricht podpisano Traktat o Unii Europejskiej, w którym ustanowiono jasne zasady kilku ważnych polityk, był to też czas, kiedy oficjalnie zamieniono nazwy z Wspólnoty Europejskiej na Unie Europejską. Rok później, w 1993 roku, utworzony zostaje wspólny rynek wraz ze swobodami dotyczącymi towarów, usług, osób i kapitału[1]. Zatem rok 1993 rozpoczęty traktatem paryskim, jest rokiem powstania zupełnie nowej gospodarczej rzeczywistości – powstania jednolitej struktury gospodarczej zwanej Europejskim Rynkiem Wewnętrznym. Od tego momentu setki tysięcy przedsiębiorców w Unii Europejskiej musiały się dostosować do zupełnie nowej rzeczywistości, zmienianej przez procesy przekształceń i inne niż znane im dotąd „strategiczne koncepcje euromarketingowe[2].

Celem tej pracy nie jest, jak by się mogło wydawać po krótkim wstępie, opisanie historii powstania i funkcjonowania Unii Europejskiej, lecz wskazanie na to, co wpływa na taką a nie inną formę przedsiębiorczości w Unii Europejskiej, co jest jej istotą oraz jakie jej rodzaje się rozwijają i dzięki czemu. Pisząc to ostatnie, mam na myśli nie tylko prawo europejskie, czy odgórne wsparcie, ale też inicjatywę przedsiębiorstw i przedsiębiorców w kierunku jej rozwoju.

Istota przedsiębiorczości

Przedsiębiorczość, jako zjawisko złożone, absorbuje teoretyków wielu dziedzin zarówno ekonomicznych jak iPrzedsiebiorstwa spoleczne1 społecznych. Toteż badane jest przez psychologów, socjologów, kulturoznawców, prawników, politologów i oczywiście ekonomistów oraz historyków myśli gospodarczej. Stąd nie dziwi fakt, że dotąd nie doczekała się jednolitej definicji. Przedsiębiorczość, w ekonomii jednoznacznie kojarzona jest z działaniami podmiotów gospodarczych ukierunkowanych na cel ekonomiczny, czyli generowanie maksymalnych zysków całkowitych, zatem nadwyżki przychodów ze sprzedaży nad kosztami całkowitymi związanymi z ich uzyskaniem. Dążąc do realizacji tego celu przedsiębiorstwa określają rozmiary produkcji, decydują o jej strukturze, podejmują decyzje inwestycyjne. To model, który może mieć charakter zarówno indywidualny jak i organizacyjny a także społeczny i gospodarczy. Ten ostatni najczęściej wiąże się z przedsiębiorczym potencjałem człowieka, weryfikowanym w kategoriach systemu gospodarczego. Jako psycholog uważam, że przedsiębiorczy potencjał człowieka wypływa z jego psychologicznych uwarunkowań i cech osobowości, a w połączeniu z czynnikami społecznymi takimi jak okoliczności kulturowe, czy wynikający z wychowania, wykształcenia i kontaktów z innymi ludźmi, sposób myślenia i percepcji świata, tworzy podejście do podejmowania działań przedsiębiorczych- inaczej- tworzy postawy. Postawa przedsiębiorcza[3] generuje procesy i zachowania przejawiające się w skłonności do podejmowania ryzyka, odpowiedzialności w podejmowaniu decyzji, realizacji nowych wyzwań, dążeniu do ulepszania rzeczywistości itp. Przedsiębiorczość w postawie, to również umiejętność poszukiwania nowych możliwości zmierzających do maksymalizowania zysków i minimalizowania kosztów i strat poprzez otwartość na korzystanie z dostępnych na rynku możliwości. Na związek pomiędzy przedsiębiorczością a przedsiębiorcą po raz pierwszy wskazał Richard Cantillon, przedstawiciel ekonomii klasycznej, który uznawał przedsiębiorców za strategicznych aktorów w samoregulującym się systemie rynkowym. Określał przedsiębiorcę, jako osobę, która potrafi wykorzystać pojawiające się okazje stworzone przez brak równowagi pomiędzy popytem a podażą, a samą przedsiębiorczość uważał, za zdolność do przewidywania i skłonność do podejmowania ryzyka[4]. Takie zdefiniowane zjawiska w pełni odpowiada również przedsiębiorczości społecznej, o której piszę poniżej, a która jako obecnie nowa forma przedsiębiorczości jest przejawem liczenia się w ekonomii z innymi niż tylko zysk wartościami. Zatem w każdym rodzaju przedsiębiorczości, talenty przedsiębiorcze konkretnych osób stanowią kapitał ludzki przynoszący zyski nie tylko na poziomie samej organizacji, ale na poziomie makroekonomicznym przekładając się na globalny wzrost gospodarczy. Badania wskazują, że to właśnie kapitał ludzki, a nie finansowy jest determinantem rozwoju przedsiębiorczości i wpływa na sposób oraz poziom wykorzystania zasobów finansowych i wysokość zysków[5]. Dzięki tym indywidualnym predyspozycjom przede wszystkim powstają nowe, innowacyjne przedsiębiorstwa, co wprost wpływa na wzrost PKB danego kraju[6]. W pojęciu mikroekonomicznym przedsiębiorczość staje się zarówno czynnikiem produkcji jak i dystrybucji pozostałych czynników produkcji. Co to oznacza w praktyce? Otóż przedsiębiorca w swoim środowisku jest jednocześnie producentem produktów i usług jak i podmiotem umożliwiającym zagospodarowanie zasobów rynku pracy. Ponadto z racji ilości środków i potrzeby/konieczności inwestycji – pożądanym konsumentem zwiększającym popyt. Wspomniany tu rynek pracy czasem wymusza przedsiębiorczość i wtedy staje się ona jedyną alternatywną do pracy najemnej, formą aktywności zawodowej jednostek, co nie zawsze rokuje jej sukces. Należy jednak pamiętać, że wpływ na rozwój przedsiębiorczości, ma poziom rozwoju ekonomicznego danego kraju. Świadomość tego w UE, zaowocowała najpierw podpisaniem wspomnianego wcześniej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, następnie w traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej swobody przedsiębiorczości i szeregiem innych działań wspierających przedsiębiorczość w krajach Unii.

 

Swoboda przedsiębiorczości w Unii Europejskiej

Próba zdefiniowania pojęcia przedsiębiorczości została podjęta również we wspomnianym Traktacie o Unii Europejskiej, w zapisie o swobodzie przedsiębiorczości, i choć wprost nie określa czym jest przedsiębiorczość, to pozwala na wskazanie istotnych jej cech. Doprecyzowane to zostało przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie Factortame, gdzie określono, iż przedsiębiorczość to „samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony[7]. Dodatkowo przy tym ETS określił trzy kluczowe dla swobody przedsiębiorczości pojęcia dotyczące samodzielności, trwałości i transgraniczności. Co oznacza każde z nich, również zostało wyjaśnione:

– „samodzielność: ze swobody przedsiębiorczości korzystać mogą osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą tzn. na własny koszt i na własne ryzyko, zwłaszcza w formie tzw. samozatrudnienia, co odróżnia tę swobodę od swobody przepływu pracowników;

– trwałość: rozumiana jako trwałość organizacyjną, czyli założenie działalności oraz jej prowadzenie w innym państwie, uczestniczenie w sposób ciągły i stały w jego życiu gospodarczym;

– transgraniczność: ochronie swobody przedsiębiorczości podlega jedynie działalność gospodarcza o charakterze transgranicznym, tzn. wykonywana na terytorium innego państwa członkowskiego”[8].

Na Europejski Trybunał Sprawiedliwości przypadł też obowiązek doprecyzowania zapisu o swobodzie przedsiębiorczości zawartego w artykułach 49-55 TFUE, który „powiązał ją z wykonywaniem działalności gospodarczej w oparciu o jakąś trwałą infrastrukturę i na czas nieograniczony w innym państwie członkowskim[9].

Konkretnie swobodę przedsiębiorczości definiuje art. 49 TFUE i brzmi on następująco: „Ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego Państwa Członkowskiego  na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach poniższych postanowień. Zakaz obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa Członkowskiego ustanowionych na terytorium innego Państwa Członkowskiego. Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego kapitału, swoboda przedsiębiorczości obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza spółkami w rozumieniu art. 54 akapit drugi, na warunkach określonych przez ustawodawstwo Państwa przyjmującego dla własnych obywateli”[10]

Z punktu widzenia przedsiębiorców oznacza to możliwość założenia działalności poza granicami własnego kraju, a w związku z tym daje swobodę w doborze miejsca na terenie całej Unii Europejskiej, co pozwala zyskać nowe perspektywy funkcjonowania i rozwoju. Ponadto swoboda obejmuje różnorakie udogodnienia związane z rozwojem przedsiębiorstwa, co w praktyce oznacza między innymi ułatwienia w zawieraniu umów, nabywaniu prawa własności, pozyskiwaniu koncesji, zezwoleń itd. A wszystko to zgodnie z warunkami określonymi przez dane państwo dla własnych obywateli.

Natomiast z punktu widzenia prawodawcy unijnego oznacza to zwiększenie efektywności wymiany gospodarczej, gdzie efektywność wynikająca ze swobody przedsiębiorczości ma wypływać z kryteriów racjonalności decyzji podmiotów gospodarczych. Owymi podmiotami gospodarczymi mogą być zarówno osoby fizyczne rozpoczynające działalność gospodarczą na zasadzie samozatrudnienia, lub też osoby prawne na zasadzie spółki, agencji, filii itp. W związku z tym istnieją dwie postaci swobody: pierwotna i wtórna.

„Pierwotną swobodę przedsiębiorczości definiuje się jako możliwość wyboru  miejsca oraz formy prowadzenia działalności gospodarczej w ramach jednolitego rynku. Obejmuje ona w szczególności prawo do samozatrudnienia w dowolnym kraju członkowskim przez osoby fizyczne będące obywatelami Unii Europejskiej. W szczególnym przypadku dotyczy ona również spółek w zakresie transgranicznego przeniesienia siedziby.

Wtórna swoboda przedsiębiorczości to prawo do geograficznego rozszerzania swojej działalności na terytorium jednolitego rynku polegające na otwieraniu prawnie samodzielnych filii, spółek zależnych czy spółek-córek lub też nieposiadających osobowości prawnej oddziałów oraz agencji. Zgodnie z artykułem 49 TFUE z wtórnej swobody przedsiębiorczości mogą korzystać tak osoby fizyczne, jak i spółki w rozumieniu art. 54 ust. 2, po spełnieniu pewnych warunków”[11].

W art.. 56 TFUE zawarta jest istota swobody usług, która zakazuje stosowania środków ograniczających ich świadczenie przez obywateli UE w państwach członkowskich. Mimo, że inaczej formułowana i bardziej złożona, mocno wiąże się ze swobodą przedsiębiorczości, bowiem w każdej z nich wymagany jest gospodarczy sens podejmowanych działań, a przy tym często świadczenie usług bywa przedmiotem działań przedsiębiorstwa. Mając świadomość bardzo silnych związków, pomiędzy swobodą świadczenia usług i swobodą przedsiębiorczości, z rozmysłem ograniczam się do rozważania istoty tylko tej drugiej.

Swoboda przedsiębiorczości stwarza warunki do infiltracji kompozycji gospodarczych państw wysoko rozwiniętych z krajami o niskim poziomie ekonomicznym. To może prowadzić do zwiększenia zysków i wydajności poprzez zwiększenie zasięgu działań przedsiębiorstwa, możliwości promowania się na nowych rynkach, zdobywania nowych klientów czy zmiany segmentu docelowego. Słowem, zasada swobody przedsiębiorczości otwiera nowe możliwości na różnych rynkach zarówno pod względem terytorialnym jak i produktowym. Zatem ustanowienie swobody przedsiębiorczości z wszystkimi prawami i obowiązkami, stało się strategicznym rodzajem wsparcia dla przedsiębiorczości w całej Unii Europejskiej.

Wspieranie przedsiębiorczości w Unii Europejskiej

Kluczową rolę w gospodarce rynkowej odgrywają przedsiębiorcy. Jak już wspomniano, to od ich postaw i gotowości wprowadzania zmian zależy konkurencyjność gospodarek. Zaś to, na ile ich przedsiębiorstwa będą się rozwijały, zależy również min. od wielu czynników prawnych, administracyjnych czy ekonomicznych funkcjonujących lub ustanowionych na terytorium ich działalności. Rok 1993 to czas utworzenia Europejskiego Rynku Wewnętrznego i wprowadzenia swobód, ale jednocześnie czas, który pokazał, że bez dodatkowych, systemowych działań w zakresie wsparcia przedsiębiorczości w UE, nie stanie się ona konkurencyjna dla innych gospodarek światowych. Zatem podjęto szereg działań w kierunku wspomagania, pamiętając przy tym o zasadzie wolnej konkurencji, jasno określonej w Traktacie Rzymskim, jako fundamentalnej regule Unii Europejskiej.

Założenia realizacji strategii lizbońskiej za pomocą polityki spójności zaowocowało komunikatem Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów dotyczącego „Realizacji strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia przez państwa członkowskie i regiony za pośrednictwem polityki spójności UE w latach 2007–2013”. W dokumencie tym wskazuje się na konieczność uwolnienia potencjału przedsiębiorstw w jasny sposób formułując, czego i kogo to ma dotyczyć. „Polityka spójności wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) w inwestycjach w kapitał ludzki, we wprowadzaniu skutecznych systemów zarządzania, w organizowaniu dobrego środowiska pracy, w przewidywaniu zmian gospodarczych i zmniejszaniu formalności administracyjnych.

W latach 2007–2013 MŚP otrzymają prawie 19 mld euro na poprawę konkurencyjności i dostęp do rynków światowych. Dzięki akcjom JEREMIE i JESSICA, które mają na celu poprawę oferty nowatorskich produktów inżynierii finansowej w regionach, MŚP będą także mogły uzyskać pomoc z innych źródeł[12]

Jak widać z zapisu, działania wspierające UE w sposób szczególny ukierunkowane są na małe i średnie przedsiębiorstwa, ponieważ ponad 20 milionów MŚP stanowią 99% działających w Europie przedsiębiorstw[13]. Po uznaniu krytycznej roli MŚP w gospodarce UE, celem Komisji Europejskiej stało się promowanie MŚP, jak również poprawa ich otoczenia biznesowego. W związku z tym w 2008 roku ustanowiono program Small Business Act dla Europy (SBA), do wdrożenia którego zobowiązały się wszystkie kraje członkowskie. Program Small Business Act dla Europy dotyczy wszystkich niezależnych firm, które mają mniej niż 250 pracowników[14] i stanowi holistyczne ramy polityczne dotyczące MŚP w UE. SBA to zbór zasad, które regulują na poziomie krajowym i unijnym tworzenie polityki na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych, ułatwienia dostępu do finansowania, wspierania dostępu do rynków światowych dla MŚP. Ponadto stworzono program „Erasmus” dla młodych/początkujących przedsiębiorców, polegający na pracy przez okres 6 miesięcy w Małym lub Średnim Przedsiębiorstwie w innym kraju UE. Program jest finansowany przez komisję Europejską i działa przy pomocy ponad 100 organizacji, których działalność jest koordynowana na poziomie Europejskim przez EUROCHAMBRES, Związek Europejskich Izb Handlowych i Przemysłu[15].Jednak to wciąż jest za mało, szczególnie w przypadku niektórych regionów UE.  Dlatego już Strategia Lizbońska zakładała regionalność rozwoju przedsiębiorczości, która ma stanowić integralną cześć założeń rozwoju zrównoważonego. Jej celem jest zmniejszenie sporych dysproporcji gospodarczych, społecznych i terytorialnych ciągle istniejących pomiędzy różnymi regionami Europy. Bardzo intensywnie korzystały i korzystają z tej pomocy regiony, których wskaźnik PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75% średniej wspólnotowej[16], pomoc ta dotyczy różnych obszarów, nie tylko przedsiębiorczości. W latach 2014–2020 UE zainwestuje w regiony europejskie w sumie 351 mld EUR[17]. Ma się to przyczynić do realizacji jednego z pięciu celów Strategii wzrostu „Europa 2020”, którym jest pobudzenie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przez inwestycje. Konkretnie na wsparcie MŚP planuje się podwojenie puli dostępnych środków: z 70 mld do 140 mld euro w ciągu 7 lat[18]. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego powstały jeszcze w ramach EWG w 1975 roku, pełni nadrzędną funkcję w realizowaniu polityki spójności regionów w UE i jest największym wspólnotowym instrumentem finansowania, z którego korzystają MŚP. Ważnym elementem tej polityki jest tworzenie warunków do powstawania różnorodnych nurtów przedsiębiorczości, internalizację rozwiązań technicznych i nowych form marketingu oraz rozpoznawanie możliwości występujących w postaci lokalnych zasobów surowcowych, materialnych i ludzkich[19]. Jak widać fundusze unijne są poważnym wsparciem dla rozwoju przedsiębiorczości w UE i jako pomoc publiczna z jednej strony są poważnym instrumentem polityki gospodarczej, z drugiej muszą podlegać ścisłej kontroli pod kątem ochrony konkurencji. W artykule 87(1) TWE  został zawarty zakaz pomocy publicznej dla przedsiębiorstw, od którego na pewnych warunkach dopuszcza się odstępstwa, co jest również zawarte w tym artykule[20].Natomiast „Według art. 81 Traktatu ustanawiającego WE zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, których celem jest hamowanie lub ograniczanie konkurencji na terenie Wspólnoty. Zakazana jest również pomoc państwa, która narusza zasady konkurencji poprzez subsydiowanie przedsiębiorstw”[21]. Dlatego w związku udzielaniem przedsiębiorcom pomocy publicznej, Komisja Europejska stworzyła katalog zasad korzystania z niej w formie licznych rozporządzeń, po to by udzielać wsparcia w sposób przejrzysty i w żaden sposób nienaruszający zasad konkurencyjności.

Bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, traktując to bardzo skrótowo, odbywa się przez ustanawianie funduszy dotacji inwestycyjnych, dofinansowywanie zakupów badań lub prowadzenie badań przez przedsiębiorstwa, dofinansowywanie zakupu specjalistycznych usług doradczych jak również usług szkoleniowych. Natomiast pośrednio korzystanie z ofert funduszy pożyczkowych, z bazy infrastrukturalnej inkubatorów przedsiębiorczości, centrów i parków technologicznych, przyłączanie się do sieci współpracy z innymi podmiotami, które również są wspierane przez środki unijne[22]. Należy pamiętać, że w rozdysponowywaniu wspierających środków unijnych pośredniczą wewnętrzne instytucje państw członkowskich, a władze regionalne tych państw mają wpływ na kreowanie się przedsiębiorczości w regionach. Zatem dobrze prowadzona polityka wsparcia powinna być połączeniem polityki władz i szeroko rozumianej oddolnej, indywidualnej inicjatywy społecznej reprezentowanej przez różne środowiska i podmioty, bo tylko takie podejście prowadzi do rzeczywistego rozwoju.

„Nowa” przedsiębiorczość

Z jednej strony twierdzi się, że zjawisko przedsiębiorczości społecznej jest nowe, a ona sama stoi w punkcie startowym[23], a z drugiej, że przybierając tylko inną formę, jest to powrót pewnej „mody”[24] czyli coś co jest znane i praktykowane od wielu już lat.

Przedsiębiorstwo społeczne jest cząstką gospodarki rynkowej, jednak bardzo specyficzną, ponieważ swoją misję i cele lokuje poza rynkiem. Z jednej strony prowadzi działalność wiążącą się z ryzykiem ekonomicznym weryfikowanym przez rynek, a z drugiej, bazując na kapitale społecznym, integruje grupy lokalne zapobiegając wykluczeniu społecznemu poprzez aktywizację zawodową[25]. Stanowi więc alternatywę wobec życia na zasiłku lub uzależnienia od świadczeń socjalnych dla bezrobotnych, głównie długotrwale, oraz klientów ośrodków pomocy społecznej, realizując założenie, że to praca powinna być priorytetem przed zabezpieczeniem socjalnym. Tak więc, podmioty te, aby móc skutecznie i niezależnie realizować swe cele, muszą generować dochody. Zatem tworzą sektor gospodarki zorientowany na społeczną użyteczność, gdzie wypracowane nadwyżki służą realizacji celu społecznego. Zauważono, że te małe podmioty gospodarcze, kierujące się w swojej działalności czymś więcej niż tylko chęcią zysku, mogą mieć wpływ na ukształtowanie się nowego dobrobytu społecznego. Stąd tak ważne stało się świadome dążenie do poszukiwania i wspierania najistotniejszych determinant rozwoju przedsiębiorczości społecznej we wszystkich krajach Unii Europejskiej.  W opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego w sprawie przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstw społecznych przyjętej w października 2011 roku czytamy między innymi:

„…Przedsiębiorstwa społeczne to kluczowy element europejskiego modelu społecznego. Są ściśle powiązane ze strategią „Europa 2020” i wnoszą istotny wkład w rozwój społeczeństwa.(…) Państwa członkowskie i instytucje UE muszą zadbać o to, by przedsiębiorstwa społeczne były uwzględniane we wszystkich inicjatywach i programach publicznych skierowanych do przedsiębiorstw, na równych zasadach z innymi przedsiębiorstwami.(…) W przypadku przedsiębiorstw społecznych priorytetem jest dostęp do kapitału i dostosowanych do potrzeb instrumentów finansowych. (…) Kwestią o kluczowym znaczeniu jest jednoznaczne uwzględnienie programów na rzecz zakładania i rozwoju przedsiębiorstw społecznych w następnym okresie programowania funduszy strukturalnych.(…) W związku ze zróżnicowanymi formami prawnymi przedsiębiorstw społecznych oraz ich szczególnymi zadaniami społecznymi, w niektórych państwach członkowskich przyznaje im się ulgi podatkowe. (…)Przedsiębiorstwa społeczne muszą być uwzględniane w programach na rzecz badań, innowacji i rozwoju. (…) Podobnie jak wszyscy inni pracodawcy, przedsiębiorstwa społeczne muszą spełniać wymogi dotyczące godziwych warunków pracy i przestrzegać obowiązujących układów zbiorowych, dbając o ich właściwe stosowanie[26].

Wszystko to wskazuje na dużą wagę przedsiębiorczości społecznej w UE i traktowanie jej w wielu aspektach zarówno na poziomie praw i obowiązków, na równi z przedsiębiorczością ukierunkowaną tylko na cel ekonomiczny. Liderami przedsiębiorstw społecznych są społeczni przedsiębiorcy, którzy obok cech, jakie posiadają wszyscy przedsiębiorcy, dysponują umiejętnościami jasno określonymi przez międzynarodową organizację przedsiębiorców społecznych Ashoka[27]. Warto mieć świadomość skali wpływu przedsiębiorczości społecznej na rozwój gospodarczy. Otóż w 2010 roku w przedsiębiorstwach społecznych na terenie całej UE znalazło zatrudnienie 11 mln osób (6% aktywnych zawodowo), to obejmuje 2 mln przedsiębiorstw społecznych, co stanowi 10% wszystkich przedsiębiorstw w UE[28]. Jasny zapis z 2000 roku o rozwoju przedsiębiorczości społecznej, jako jeden z celów wspólnotowych, znalazł się w Strategii Lizbońskiej i odtąd konsekwentnie jest realizowany.

kwadratNieodłącznymi elementami przedsiębiorczości są zmiana, innowacja i kreatywność. Przedsiębiorca mimo umiejętności generowania pomysłów na firmę, musi zmagać się z ich dewaluacją, przy czym nie każdy pomysł jest możliwy do zrealizowania ze względu na możliwości i ograniczenia rynkowe. Zatem każdy przedsiębiorca działa w określonej rzeczywistości, określonym kontekście społecznym i wchodzi w interakcję z otoczeniem oraz uwarunkowaniami rynkowymi i wcześniejszą sytuacją firmy. Spoglądając na działania Unii Europejskiej w kierunku rozwoju i wsparcia przedsiębiorczości MŚP, jako kluczowego czynnika rozwoju Wspólnoty, można doszukać się pewnych analogi do działań przedsiębiorczych. Otóż Unijny prawodawca wciąż poszukuje nowych rozwiązań, preferuje zmiany i innowacyjne sposoby wzrostu i ewolucji przedsiębiorczości w pożądanych kierunkach. Liczy się ze zmiennymi otoczenia, dlatego wprowadza wsparcie regionalne w ramach polityki spójności. Zdaje sobie sprawę ze słabości niektórych działań, dlatego zmienia je i doskonali. Pamięta o konieczności interakcji pomiędzy prawodawcą a stroną korzystającą z ustanowionego prawa i nie traci wiary w działania, mimo wciąż nie do końca zadowalających wyników. Pomimo tych analogi, nie można bezpośrednio przełożyć kalki na te dwa aspekty, co jest oczywiste, ale oczywiste jest też, że dopóki w działaniach Unii Europejskiej będą widoczne schematy zachowań przypisywanych przedsiębiorcom/przedsiębiorczości, dopóty ona sama będzie rosła w siłę.

 Autor:  Bożena Janowska


[1] Nowak-Far A., Prawo i ekonomia rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 131

[2] Miler R., Pragmatyka euromarketingowych działań strategicznych małych i średnich podmiotów gospodarczych w procesie integracji z eurorynkiem, w:  Przedsiębiorczość w Polsce w perspektywie integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Instytutu Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2003, s. 133

[3] Weiss W., Citak O., Przedsiębiorczość w ocenie jakości pracy, w: Zmiana warunkiem sukcesu. Integracja, globalizacja, regionalizacja – wyzwania dla przedsiębiorstw, red. Skalik J., Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej Wrocław nr 963. Wrocław 2002, s. 571.

[4] Gaweł A., Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2007, s. 21

[5] Gaweł A., Ekonomiczne…, s. 24

[6] Gaweł A., Ekonomiczne…, s. 30

[9] Nowak-Far A., Prawo i ekonomia rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 133

[10] [10] Nowak-Far A., Prawo i ekonomia rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013, s. 133

[16] Targalski J., Wpływ integracji europejskiej na rozwój przedsiębiorczości, red. Targalski J., Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2009, s. 120

[19]Strużycki J., Przedsiębiorczość regionalna w świetle Strategii Lizbońskiej, w: Przedsiębiorczy menadżer w przedsiębiorczej organizacji, red. Antoszkiewicz J.D., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2007, s. 354

[20] Przedsiębiorczość. Jak założyć i prowadzić własną firmę, red. Godlewska-Majkowska H., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2009, s. 45

[22] Typa M., Narzędzia, zakres i zasady pomocy dla MSP, w: Fundusze UE jako źródło wsparcia rozwoju przedsiębiorczości, w: Przedsiębiorczość. Jak założyć i prowadzić własną firmę, red. Godlewska-Majkowska H., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2009, s. 53

[23] Mair J., Robinson J., Hockerts K., Przedsiębiorczość społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2010, s. 14

[24] Herbst J., Wygański K., W stronę przedsiębiorczości społecznej …s. 145.

[25] Mair J., Robinson J., Hockerts K., Przedsiębiorczość społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2010.

[26] http://www.eesc.europa.eu (pobrano: 20.04.2014r.)

[27] Praszkier R., Nowak A., Przedsiębiorczość społeczna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012, s. 25

[28] Głąbicka K., Gospodarka społeczna w dokumentach Unii Europejskiej, w: Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, red. M. Grewiński, M. Rymsza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Warszawa 2011, s. 87

 

BIBLIOGRAFIA

  1. Baron – Wiaterek M. Przedsiębiorstwa społeczne na rynku pracy, w: Polska polityka społeczna wobec wyzwań spójności społeczno-ekonomicznej UE, red. K. Głąbicka, Wydawnictwo Politechniki Rdomskiej, Radom 2007.
  2. Czyżowicz W., Wierzbicki J., Werner A., Pojęcie pomocy publicznej dla przedsiębiorstw, w: Fundusze UE jako źródło wsparcia rozwoju przedsiębiorczości, w: Przedsiębiorczość. Jak założyć i prowadzić własną firmę, red. Godlewska-Majkowska H., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2009.
  3. Etel M., Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim i prawie Unii Europejskiej oraz w orzecznictwie sądowym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.
  4. Gaweł A., Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2007.
  5. Głąbicka K., Gospodarka społeczna w dokumentach Unii Europejskiej, w: Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, red. M. Grewiński, M. Rymsza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Warszawa
  6. Grewiński M., Kamiński S., Sektor gospodarki społecznej w wielosektorowej polityce społecznej – w kierunku usług społecznych, w: Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, red. M. Grewiński, M. Rymsza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Warszawa 2011.
  7. Kubiak K., Przedsiębiorczość, jako warunek konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku Unii Europejskiej, w: Przedsiębiorczość w Polsce w perspektywie integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Instytutu Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2003.
  8. Kurzynowski A., Związki polityki społecznej z polityką gospodarczą, w: Polityka społeczna, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2006.
  9. Mair J., Robinson J., Hockerts K., Przedsiębiorczość społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2010.
  10. Miler R., Pragmatyka euromarketingowych działań strategicznych małych i średnich podmiotów gospodarczych w procesie integracji z eurorynkiem, w:  Przedsiębiorczość w Polsce w perspektywie integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Instytutu Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2003.
  11. Nowak-Far A., Prawo i ekonomia rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2013.
  12. Praszkier R., Nowak A., Przedsiębiorczość społeczna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.
    1. http://ec.europa.eu/regional_policy/what/index_pl.cfm (pobrano: 25.04.2014r.)
    2. http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/index_pl.cfm (pobrano: 25.04.2014r.)
    3. http://www.cie.gov.pl/www/serce.nsf/0/58E991AFED0BC679C1256E7E005220F8?Open (pobrano:24.04.2014r.)
    4. http://www.eesc.europa.eu (pobrano: 20.04.2014r.)
  1. Sobocka-Szczapa H., Spółdzielnie socjalne jako determinanta ograniczenia wykluczenia społecznego zasobów pracy, w: Przestrzenne zróżnicowanie problemów społecznych, red. B. Balcerzak-Paradowska, A. Rączaszek, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach IPISS, Katowice 2011.
  2. Strużycki J., Przedsiębiorczość regionalna w świetle Strategii Lizbońskiej, w: Przedsiębiorczy menadżer w przedsiębiorczej organizacji, red. Antoszkiewicz J.D., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2007.
  3. Targalski J., Wpływ integracji europejskiej na rozwój przedsiębiorczości, red. Targalski J., Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2009.
  4. Typa M., Narzędzia, zakres i zasady pomocy dla MSP, w: Fundusze UE jako źródło wsparcia rozwoju przedsiębiorczości, w: Przedsiębiorczość. Jak założyć i prowadzić własną firmę, red. Godlewska-Majkowska H., Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2009.
  5. Weiss W., Citak O., Przedsiębiorczość w ocenie jakości pracy, w: Zmiana warunkiem sukcesu. Integracja, globalizacja, regionalizacja – wyzwania dla przedsiębiorstw, red. Skalik J., Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej Wrocław nr 963. Wrocław 2002.
  6. http://www.uniaeuropejska.org/swoboda-przedsiebiorczosci (pobrano:24.04.2014r.)
  7. http://www.uniaeuropejska.org/swoboda-przedsiebiorczosci (pobrano:24.04.2014r.)
  8. http://www.uniaeuropejska.org/swoboda-przedsiebiorczosci (pobrano: 24.04.2014r.)
  9. http://europa.eu/legislation_summaries/regional_policy/review_and_future/g24246_pl.htm (pobrano:25.04.2014r.)
  10. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/index_pl.htm (pobrano:25.04.2014r.)
  11. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/small-business-act/index_en.htm (pobrano:24.04.2014r.)
  12. http://uepoznan.esn.pl/content/erasmus-dla-m%C5%82odych-przedsi%C4%99biorc%C3%B3w (pobrano: 25.04.2014r.)